12 Kastelen en landgoederen op de Veluwe

De Veluwe, het zit er vol met kastelen en landgoederen, vooral het zuiden. Gelders Arcadië, zo wordt het gedeelte langs de zuidelijke rand genoemd. Ooit waren er honderden landgoederen en kastelen te vinden. In dit artikel neem ik je mee langs een aantal nog bestaande kastelen en landgoederen op de Veluwe. Kun je er wandelen? Zijn ze te bezoeken? Lees het hier.

7| Kasteel Cannenburgh

8| Het Kroondomein & Paleis het Loo

9| Landgoed Groot Warnsborn

10| Huis Zypendaal

11| Park Sonsbeek

12| Landgoed Mariëndaal

1| Landgoed Middachten

Landgoed en Kasteel Middachten liggen tussen de stuwwallen van de Veluwezoom en de lage natte landen van rivier de IJssel. Deze locatie is gekozen als verdedigingswerk. Waar het kasteel ooit begon als een huis met een binnenplaats, grachten en dikke muren, is in een later stadium de binnenplaats omgebouwd tot een trappenhal en voorzien van een dak. En zo is het gebouw ontstaan dat we nu nog zien. 

Het landgoed om het kasteel heen is een landgoed met een kasteeltuin en park, uitgestrekte landbouwgronden en bossen. De landbouwgronden worden bewerkt vanuit boerderijen die nu ook nog op het landgoed te vinden zijn. 

In de 17e eeuw behoorden de bossen tot het jachtdomein van onze Koninklijke Familie. Om de wildstand goed te beheren, wordt er ook nu nog steeds gejaagd op edelherten, reeën, damherten en zwijnen.

2| Kasteel Doorwerth & Landgoed Duno

Dit kasteel is een echt kasteel zoals we kennen uit de sprookjes. Zo een robuust bouwwerk met torens, een ridderzaal en kleine ramen met luiken. Het kasteel is open voor bezoek en je krijgt er een goed beeld van hoe er vroeger op een landgoed werd geleefd.  

Het kasteel staat langs de Rijn en behoort daarmee nog net tot de kastelen van de Veluwe. de eerste verhalen over het kasteel stammen uit 1250, toen ridder Berend een burcht bouwde op deze plek. Een houten woontoren was het. 

Zoals gezegd is het kasteel te bezoeken en krijg je met zo’n bezoek een goed beeld van hoe er geleefd werd eeuwen geleden. Tevens zijn in het kasteel het Nederlands Jachtmuseum en het Museum Veluwezoom gevestigd. 

Op een steenworp afstand van Kasteel Doorwerth ligt landgoed Duno. Het landgoed ligt op een stuwwal en heeft fantastische uitzichten over de Nederrijn. Over dit schitterende landgoed loopt een wandelroute van 5 kilometer en een klompenpad van 13 kilometer. De wandelroute van 5 kilometer start bij Kasteel Doorwerth.

3| Villa Sanoer

Villa Sanoer is niet alleen de naam van de villa, maar de naam van het hele landgoed. Het landgoed dat ligt in het Gelders Arcadië, de strook met kastelen en landgoederen op de Veluwe. 

De villa werd gebouwd als buitenplaats voor de familie De Vries. Na overlijden van het gezin De Vries is het huis in de jaren ‘30 in handen gekomen van mevrouw Van de Westeringh. Zij verhuurde een deel van de villa aan studenten. Tegenwoordig heeft het huis de status van ANBI-monument. 

Van origine besloeg het hele landgoed 9 hectare met landbouwgrond, bossen, een orangerie, tuinhuis en koetshuis. Door verkoop van grond en verwoesting in de Tweede Wereld Oorlog is er echter veel verloren gegaan.

4| Park en Kasteel Rosendael

Park en Kasteel Rosendael geven een gevoel van weelde en status. Het is een landgoed dat enorm doet denken aan de mooi aangelegde tuinen en statige huizen in Engeland. Het huis is te bezoeken en de rondleiding die je volgt geeft een heel goed idee van hoe het er hier ooit uit heeft gezien. De schitterende meubelen, zilver en porselein staan mooi uitgestald en dragen bij aan het statige geheel. 

Mijn persoonlijke favoriet van dit landgoed is met afstand de tuin en het park. Of het nu gaat om de rozentuin voor de deur van het kasteel, de bedriegertjes en de schelpengalerij. De bedriegertjes zijn kleine fonteintjes in de grond die onverwacht aan en uit gaan. Ik heb persoonlijk uren rondgedwaald in de tuin.

Een korte wandeling kun je maken vanaf de parkeerplaats over de Koningsberg. Het is een klein bos met mooie paden en een rode route van 3 kilometer. Uit ervaring kan ik zeggen dat een bezoek aan dit kasteel op de Veluwe je zeker niet zal teleurstellen. 

5| Kasteel de Essenburgh

Dit kasteel ligt op de Noord Veluwe, vlakbij Harderwijk. Het kasteel stamt uit de 17e-eeuw en staat in het groene hart van de Veluwe. De kelder stamt overigens al uit de 14e eeuw. Het is dus al heel wat eeuwen oud. Op dit moment is het kasteel in gebruik als hotel en een bezoek brengen kan dus zelfs met een overnachting. 

Het park om het hotel is aangelegd in een rustieke en Engelse tuin met een vijver. Het is een schitterend park om doorheen te wandelen. Het park is dan ook vrij toegankelijk, ook als je niet verblijft in het hotel. Om het hotel heen liggen bossen en uitgestrekte heidevelden en hier kun je vele fiets- en wandelroutes vinden.

6| Landgoed Staverden

Ook in het noordwesten van de Veluwe ligt Landgoed Staverden. Tussen prachtige bossen, vlakbij Ermelo, ligt een uitgebreid landgoed met een landhuis, koetshuis (nu bierbrouwerij), een brasserie en het winkeltje van Staverden. Dit is dan ook een kasteel-nederzetting. 

Al in de 12e eeuw hadden de Gelderse graven een hof in dit gebied. Maar uit de grafheuvels aan de randen van het landgoed blijkt dat er al 4000 jaar geleden mensen aanwezig waren in het gebied Staverden. Het waterrijke gebied met zijn beken is dan ook perfect voor bewoning. 

Het park rondom het landhuis is een waar walhalla als het gaat om zeldzame en bedreigde planten. In het park kun je heerlijk struinen langs de beek, het verblijf van de witte pauwen, oude grafheuvels en natuurlijk het landhuis.

In de bossen van het landgoed is het heerlijk wandelen. Brede beukenlanen afgewisseld met heidevelden en boerderijen, behorend bij het landgoed. Er loopt ook een klompenpad (het Speuldepad) over het landgoed. Hier bekijk je de wandelfolder van het GLK.

Lees meer over dit bijzondere landgoed dat mijn hart gestolen heeft op de website van het glk.

7| Kasteel Cannenburgh

Kasteel Cannenburgh ligt in het Noord-oosten van de Veluwe, boven Apeldoorn. Het is een kasteel dat stamt uit de middeleeuwen en bewoners heeft gekend uit verschillende families.  Het huidige kasteel is gebouwd op fundamenten uit de 14e eeuw. Sinds 1951 is het kasteel in beheer van Geldersch Landschap & Kasteelen en het is opengesteld voor bezoek. 

Het park rondom Kasteel Cannenburgh zit vol met waterpartijen, slingerende paden en rododendrons. Het is heerlijk om er te wandelen. Maar ook de moestuin is een bezoekje waard.

Het GLK maakte een schitterende video van Cannenburgh in kerstsfeer

8| Het Kroondomein & Paleis het Loo 

Het Kroondomein is een bijzonder deel van de Veluwe. Allereerst is het een landgoed en wel het grootste aaneengeschakelde landgoed in Nederland. Daarnaast is het een gebied dat in beheer is van de Staat en dat voor een deel van het jaar gebruikt wordt door de Koninklijke Familie. En daarnaast is het ook nog eens één van de mooiste landgoederen van de Veluwe. 

Het Kroondomein bestaat grofweg uit twee delen die beiden een heel andere sfeer hebben. Het eerste deel is het paleispark. Het paleispark bestaat uit brede lanen, grasvelden, sprengen en een hertenkamp. Het is een strak aangelegd park, waar groots en statig als termen in je opkomen. 

Middenin dat paleispark staat het oude Jachtslot, het slot dat Stadhouder Willem III kocht in 1684. Naast het oude slot bouwde hij later Paleis Het Loo, maar daarover straks meer. Het Oude Jachtslot ziet er uit als en schattig oud kasteel en is nog steeds eigendom van de Koninklijke Familie. Rondom het slot kun je genieten van een beeldenvijver, forellenvijver, paardenbegraafplaats en rhododendronlaan. Zowel het paleispark als het oude park (rondom het oude slot) zijn een bezoek waard!

Het tweede deel van het Kroondomein zijn de omliggende bossen en heidevelden, de zogeheten Houtvesterij. Brede bospaden door loof- en naaldbossen, vroeger gebruikt voor de houtkap, boordevol met wilde dieren! Zwijnen, edelherten en reeën zijn hier veel geziene bewoners. Door de bossen lopen heel wat wandelroutes.

Paleis Het Loo

Naast het Kroondomein ligt Paleis Het Loo, dat stamt uit 1686. Heet wat stadhouders, koninginnen en koninginnen hebben in het paleis gewoond. Sinds 1975 is het paleis niet meer bewoond en in 1984 werd het een museum. Op dit moment wordt het paleis verbouwd, maar het is na de verbouwing absoluut een bezoek waard.

Wat wel open is en ook absoluut een bezoek verdient, zijn de tuinen en het park rondom het paleis. Tuinen die zijn ontstaan in de 17e eeuw. Een Hollandse baroktuin, indrukwekkende fonteinen en heel veel symmetrie. Vooral van bovenaf (het dak van het paleis) heb je een fantastisch zicht op de schoonheid van de tuinen. 

Nu volgen er verschillende landgoederen, kastelen en buitenplaatsen in Arnhem. Arnhem was een goede uitvalsbasis voor buitenplaatsen voor de adel uit de middeleeuwen. Met de mooie flora en fauna en de perfecte bereikbaarheid via het water van de rivieren.

9| Landgoed Groot Warnsborn

Landgoed Groot Warnsborn in het Zuid-Oosten van de Veluwe is een must om te bezoeken. De tuinen en het bos zijn vrij toegankelijk en meer dan een bezoek waard. Het landgoed bestaat uit een aangelegd park rondom het kasteel en bosgebied daar omheen.  Het heeft een terrastuin met vijvers, een rotstuin, smalle paadjes en brede lanen. 

Het is heerlijk wandelen (en fietsen en paardrijden) over het landgoed en de aangrenzende landgoederen, waarvan ik een deel hieronder nog bespreek. Via deze wandelfolder van Geldersch Landschap & Kasteelen vind je een aantal routes.

Onderweg kom je onder andere langs grafheuvels, kleine heidevelden en misschien zie je ook wel de Veluwse heideschapen grazen. Er zijn verschillende sprengen. vanuit die sprengen stromen er een aantal beekjes naar punten waar het water weer onder de grond verdwijnt. Met andere woorden een groot, groen en uitnodigend landgoed op de rand van de Veluwe. 

Het kasteel is in gebruik al hotel en restaurant. Helaas is onlangs (zomer 2021) besloten dat wandelaars en fietsers niet meer zonder reservering gebruik kunnen maken van het restaurant. Een spontaan kopje koffie is hier dan niet meer mogelijk, maar gelukkig ligt het landgoed in de fantastische stad Arnhem met heel wat mogelijkheden.

10| Huis Zypendaal

Vlakbij Landgoed Groot Warnsborn ligt Huis Zypendaal. Net als al die andere landgoederen en kastelen in het zuiden van de Veluwe, bestaat dus ook Huis Zypendaal tot het Gelders Arcadië. 

Deze buitenplaats stamt uit 1762 en is gebouwd voor een belangrijke Arnhemse familie. Tot 1926 woonde deze familie Brantsen op Zypendaal. In 1930 werd het huis en het park gekocht door de gemeente Arnhem en in 1975 kwam het via erfpacht in handen van Geldersch Landschap & Kasteelen, die het huis momenteel gebruiken als kantoor voor de organisatie. 

De tuinen hebben een schitterende combinatie van Franse en Engelse stijlen. Met een grote vijver, een rozentuin, lange borders, grasvelden en mooie paden is het fantastisch om doorheen te wandelen. 

Beleef Huis Zypendaal door middel van deze schitterende video van GLK

11| Park Sonsbeek

Het bekendste park / landgoed van Arnhem en dus de Veluwe is Sonsbeek. Het landgoed bestaat al 250 jaar, waarvan het nu iets meer dan honderd jaar in handen is van de gemeente Arnhem en fungeert als openbaar park. 

Park Sonsbeek bestaat uit slingerende paden, hoogteverschillen, een waterval, doorkijkjes en oude bomen. Tussen al het groen door, vind je ook nog allerlei verwijzingen naar de vroegere status van een landgoed. Zo vind je naar de koude vijver een ijskelder uit 1810 en staat de Belvedere, een toren van 28 meter hoog. 

Het grote witte huis in het park, villa Sonsbeek is gebouwd in 1744 in opdracht van Adriana van Bayen. Na verschillende eigenaren te hebben gehad, werd het in 1900 omgetoverd tot een hotel. Deze functie verloor het in de oorlog. Daarna volgden er een aantal scholen, een museum en een kunstgallerie in de villa om in 2004 uiteindelijk door te gaan als Stadsvilla Sonsbeek, een restaurant waar tot op de dag van vandaag genoten kan worden van heerlijk eten en drinken. 

Het park is de perfecte plek voor een wandeling met als afsluiter een lunch of kop koffie bij de Stadsvilla. 

12| Landgoed Mariëndaal

Net als veel andere landgoederen rondom Arnhem bevindt ook Landgoed Mariëndaal zich aan de zuidelijke rand van de Veluwe. Omdat het landgoed zich op een stuwwal bevindt, heeft het landschap grote hoogteverschillen.

Eén van de highlights van het landgoed is de Groene Bedstee, een beukenhaag van ruim 300 meter lang, dat groeit in een tunnelvorm. De haag is aangelegd in 1865 en daar moet je dus gewoon een wandeling onderdoor maken wanneer je op het landgoed bent. 

Bouwwerken zijn er niet veel te vinden op het landgoed. Landhuis Mariëndaal stamt uit de 18e eeuw. Het gebouw staat er nog steeds, maar is niet toegankelijk voor publiek. In de buurt van het landhuis werd in 1392 een augustijnenklooster gebouwd. Van dit gebouw is niets anders meer over dan de grafzerken. 

Een oud landgoed trekt vele dieren aan. Een van de vaste bewoners is de das. Maar ook de boommarter en vleermuis komt hier voor. Wat wandelen betreft lopen er verschillende routes. Eén ervan is klompenpad Rosandepad. Daarnaast zijn er de routes, die langs de verschillende landgoederen van Arnhem lopen.

100 wandelroutes over de Veluwe