40 wandelroutes in Nationaal Park Zuid-Kennemerland

Nationaal Park Zuid-Kennemerland is één van de 21 Nationaal Parken van Nederland. Tussen de Noordzeekust en Haarlem, van Zandvoort tot IJmuiden, strekt het Nationaal Park zich uit over ongeveer 3.800 hectare. Een bijzonder duingebied in het midden van de de drukte van de omliggende steden. In dit artikel neem ik je mee in de historie, de subgebieden, landgoederen en wandelmogelijkheden van en binnen dit Nationaal Park.

• De historie
• De natuur
• Grote grazers
• Landgoederen
• Wandelmogelijkheden
  • Heerenduinen
  • Midden-Herenduin
  • Kennemerduinen
  • Kraansvlak
  • Middenduin
• De kaart

De historie

Zuid-Kennemerland is in 1995 ontstaan uit een samenwerkingsverband van de terreinbeheerders Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, PWN , particuliere eigenaren, IVN, de omliggende gemeenten Zandvoort, Haarlem, Bloemendaal en Velsen en de provincie Noord-Holland. Het Nationaal Park is daarmee jonger dan dat ik ben 😉

De Kennemerduinen, een subgebied van Nationaal Park Zuid-Kennemerland, droegen al sinds 1950 de naam Nationaal Park, ver voordat er in Nederland sprake was van een nationaal parkenbeleid. In 1995 werd Nationaal Park De Kennemerduinen opgenomen in het huidige Nationaal Park Zuid-Kennemerland.

De natuur

Wat mij betreft staat het duingebied Zuid-Kennemerland in de top 3 van mooiste duingebieden van Nederland. Het is een gebied waar je wandelt door oeroude duinbossen en over stuivende zandduinen. Zeldzame dieren en planten vinden hier een thuis. Vroeger was dit gebied, net als de zuidelijker gelegen Amsterdamse Waterleiding Duinen, een waterwingebied. Nu de waterwinning is gestopt, keren plantensoorten als parnassia, duizendguldenkruid en wilde orchideeën terug. Daartussen fladderen duinparelmoervlinders, verstoppen wijngaardslakken (je weet wel, die hele grote) zich en er bovenuit klinkt het lied van boomleeuweriken en talloze andere vogels. 

Grote grazers

Ben je aan het genieten van een stevige wandeling door de duinen, sta je ineens oog-in-oog met een Schotse Hooglander, Konikpaard, pony of Wisent. Of een damhert of ree natuurlijk. Het kan je gebeuren in Zuid-Kennemerland. Om het open duingebied open te houden zijn de runderen en paarden uitgezet in de verschillende gebieden binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. 

Het tegenkomen van één van deze dieren vind ik persoonlijk altijd een fantastisch moment tijdens een wandeling. Het geeft wat extra’s aan een avontuur. Zo’n schitterend dier dat jou aankijkt in de ogen. Ik sta heel vaak even stil om te genieten van de ontmoeting. Natuurlijk wel op afstand, want het zijn en blijven wilde dieren.

Wisenten

Wisenten worden ook wel de Europese bizons genoemd en zijn de grootste, levende landzoogdieren van Europa. De dieren leven in het Kraansvlak, een gebied dat afgesloten is voor publiek. Jammer natuurlijk, maar er zijn een aantal manieren waarop je wellicht toch een glimp van hen kunt opvangen:

1. Bezoek het Wisent uitkijkpunt: et uitzicht op het grootste duinmeer in het Kraansvlak, op warme zomerdagen druk bezocht door de wisenten. Vanaf het bezoekerscentrum staat de route aangegeven.
2. Wandelroute Wisentenpad: de gele route door het Kraansvlak is dit seizoen geopend van 1 september – 1 maart (i.v.m. het broedseizoen). Het is een route van 4 km, startend vanaf het Duinpieperpad.
3. Ga op excursie met de boswachter: Reserveren kan via de activiteitenkalender.

Een video van Natuurmonumenten geeft een mooi beeld van deze bijzondere runderen: 

Landgoederen

Langs de rand van de duinen zijn tussen de 16e en 19e eeuw veel landgoederen en buitenplaatsen ontstaan. Rijke Amsterdammers lieten een mooi huis bouwen op maximaal een dagreis van de stad, waar ze hun gasten luxueus konden ontvangen. 

Door het stelsel van trekvaarten en rivieren reisde je in een paar uur van Amsterdam naar Haarlem. Zo werd Kennemerland de bakermat van deze buitenplaatsen, elk met een unieke stijl.

In totaal liggen er negen landgoederen en buitenplaatsen in Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Langs de hele oostrand van Heerenduin in het noorden tot aan Koningshof in het zuiden. Naast deze negen buitenplaatsen liggen er op de rand van het Nationaal Park nog buitenplaatsen in het noorden als Beeckestijn en Velserbeek.

Wandelmogelijkheden per subgebied

Nationaal Park Zuid-Kennemerland is op te delen in een aantal subgebieden. Hieronder een overzicht van de subgebieden en praktische informatie voor jouw toekomstige wandelavonturen. We starten in het Noorden van Nationaal Park Zuid-Kennemerland tot aan het zuiden, waar de duinen overgaan in de Amsterdamse Waterleidingduinen.

Heerenduinen

Helemaal in het noorden van Zuid-Kennemerland, bij IJmuiden ligt Heerenduin. Dit gebied is teven de eerste van de negen buitenplaatsen.

Op de buitenplaats staan in de duinen nog veel bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Bunkers die hoorden bij de Atlantikwall. Maar het zijn niet de bunkers waar dit deel van het Nationaal Park bekend om staan, maar de eeuwenoude duin-eikenbossen. In Nederland zijn deze bossen zeldzaam, maar niet in Heerenduin. 

Over hoge duintoppen, door grillig groeiende bossen is het een ruige sfeer die in deze bossen hangt. Reeën, damherten, ponies en hooglanders. Heerenduinen zijn geen groot gebied, maar zeker een bijzondere. Eentje dat een bezoek waard is. 

Midden-Herenduin

Vanuit Heerenduin in het noorden zakken we af naar Midden-Heerenduin. Midden-Herenduin is een voormalig landgoed. Eén van de vele in dit nationaal park. Het is een gebied van hoge duintoppen en duinvalleien en een duinmeer. Verschillende dieren grazen in dit gebied, zoals Schotse Hooglanders, Shetland ponies en Konikpaarden. Je kunt hier tijdens een wandeling dus zomaar oog-in-oog staan met één van deze dieren. 

Buitenplaats Beeckestijn

In het gebied ben ik zelf nog niet geweest. Wel net buiten het Nationaal Park op Buitenplaats Beeckestijn. Beeckestijn is één van de mooist bewaarde buitenplaatsen, met een bijzondere bloemenwaaier, een kruidentuin en een baroktuin. Het parkbos eromheen neemt je mee door twee tuinstijlen: de Franse, geometrische stijl en de Engelse landsschapsstijl met slingerpaadjes, marmeren beelden, verrassende doorkijkjes en romantische plekjes. Het is een plek om in de brasserie te genieten van een kop koffie of te zitten bij de fontijn en weg te dromen. 

Kennemerduinen

De Kennemerduinen zijn het grootste deel van het Nationaal Park. Het beslaat vele soorten natuurgebied. Duinbossen met naaldbomen, open duinlandschap, verschillende duinmeren, landgoed Duin- & Kruidberg en de ruïne van Brederode. Gewoon een greep uit de schitterende dingen die je in dit gebied tegen kunt komen. 

In de Kennemerduinen komen, behalve vossen, reeën, damherten en konijnen, allerlei soorten vogels, insecten en amfibieën voor. Daarnaast zijn er verschillende soorten vleermuizen, marterachtigen en zelfs de zeldzame boommarter wordt er regelmatig gezien.

Kraansvlak

Kraansvlak is misschien wel het meest bijzondere deel van Nationaal Park Zuid-Kennemerland. En dat is niet alleen vanwege de wisenten die hier leven. Eeuwenlang hebben de inwoners van dit gebied invloed gehad op het landschap. Sporen van landbouw en veeteelt zijn overal terug te vinden. Een aantal aardappelveldjes is zelfs nog in gebruik. 

In een gedeelte van Kraansvlak dat is afgesloten voor publiek leeft het grootste landzoogdier van Europa: de wisent. De dieren zijn uitgezet in dit gebied als project en nu, vijftien jaar later, leven ze er alsof het altijd zo is geweest. En ondanks dat Kraansvlak niet groot is en maar deels toegankelijk, is het zeker een gebied dat een bezoekje waard is. 

Middenduin

Middenduin is een afwisselend gebied met steile boshellingen, open duin en cultuurlandschap, gelegen in het zuiden van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Het ligt direct tegen de Amsterdamse Waterleidingduinen aan. Een bijzonder onderdeel van Middenduin is de Zanderij: een open veld wat lager ligt dan de rest van het gebied. Het is een overblijfsel van jarenlang afgraven van zand. Dit zand werd met schuiten afgevoerd via de Zanderijvaart en gebruikt voor de stadsuitbreiding van Haarlem en Amsterdam. Rond 1948 stopte de zandwinning. Sinds 1992 werkt Staatsbosbeheer aan de terugkeer van planten, die thuishoren bij een natte duinvallei. 

Landgoed Elswout

Op de rand van Middenduin ligt Landgoed Elswout. Eén van de landgoederen in Zuid-Kennemerland. Buitenplaats Elswout is een rijksmonument, dat helaas niet te bezoeken is. Rondom het huis ligt een landgoed van duinbossen waar het heerlijk wandelen is. Met boslanen, landerijen, houten bruggen en schitterende follies. 

Landgoed Koningshof

Vlak onder Landgoed Elswout ligt Landgoed Koningshof. Een mooi statig landhuis uit ongeveer 1900 en een schitterend parkbos en -weide. Het park is aangelegd in Engelse landschapsstijl en tien jaar geleden in ere hersteld. Rondom het huis liggen er strakke bomenlanen en wandelpaden. Meer richting zee gaat het over in ruigere duinbossen met dennen.

De kaart

Op onderstaande kaart staan alle parkeerplaatsen, ingangen, landgoederen en het bezoekerscentrum aangegeven. Zoom in en zoek waar je heen wilt. 

Links bovenin kun je op het icoon klikken om het menu links uit te klappen. 

Mijn avonturen in Zuid-Kennemerland

Deel deze wandeling op Pinterest

Over mij

Hoi, ik ben Mascha en ik ben dol op wandelen… en schrijven. Dat is dan ook precies de reden dat ik mijn wandelavonturen graag met jou deel. Je vindt hier inspiratie voor natuurgebieden en wandelroutes, tips voor o.a. solowandelen en gratis downloads. Vragen? Neem gerust contact op >>