“Wat is het ineens weer heerlijk weer he?” Dat is het begin van een gesprek met twee dames, die ik tegenkom tijdens een wandeling op de Sallandse Heuvelrug. Ik wandel de landgoedroute op De Sprengenberg en ben een kleine twintig minuten onderweg wanneer de dames mij tegemoet komen. Wat start met een doorsnee vraag, eindigt in een heerlijk gesprek midden op het wandelpad en een uitnodiging voor een kop koffie, de volgende keer wanneer ik in Eindhoven ben.
Praktische informatie
De wandeling: Landgoedroute De Sprengen & Natuur Sagenroute (beide routes zijn hetzelfde, de laatste heeft alleen audio verhalen erbij)
Afstand: 5,6 kilometer
Soort wandeling: rondwandeling
Startpunt: Informatieschuur Erve De Pas
Parkeren: Molenweg 2, 7448 RE Haarle
Markering: Oranje pijlen
Sagen en legenden
Ik verblijf twee weken in Salland voor een werkvakantie. Vandaag rij ik dan ook na een werkdag om half drie richting de Sallandse Heuvelrug. Ik heb al vaker wandelroutes hier gelopen, maar probeer, wanneer ik in de buurt ben, altijd minimaal één nieuwe uit. Vandaag is dat de Natuur Sagenroute oftewel de Landgoedroute De Sprengenberg.
Op de app van Natuurmonumenten heb ik de Natuur Sagenroute gedownload zodat ik de audiofragmenten kan luisteren tijdens het wandelen. Bij verschillende punten komen er sagen voorbij die verteld worden in het dialect.
Landgoed De Sprengenberg
De Sprengenberg is één van de heuvels van de Sallandse Heuvelrug. Net als de Holterberg, Eelerberg, Hellendoornse berg, Grote Koningsbelt en de Kleine Koningsbelt. En boven de Sallandse Heuvelrug liggen ook nog de Lemelerberg en de Archemerberg. Op deze Sprengerberg ben ik vaker geweest.
Maar De Sprengerberg is ook het grote witte huis dat op de heuvel staat. Het huis staat beter bekend onder de naam Palthetoren.
De Sprengenberg is een huis op de heuvel Sprengenberg bij Haarle, gemeente Hellendoorn, gebouwd in de jaren 1898-1910 in opdracht van A.A.W. van Wulfften Palthe (1851-1929). Het huis wordt in Salland vaak de Palthetoren genoemd. Het bijbehorende landgoed De Sprengenberg is een natuurgebied in beheer bij Natuurmonumenten en maakt deel uit van het Nationaal Park Sallandse Heuvelrug. bron: Wikipedia
Erve De Pas
Nu we allemaal weten wat de Sprengenberg is en dat de Natuur Sagenroute en de Landgoedroute hetzelfde zijn, kunnen we van start 😉 Ik parkeer de auto dan ook op de grote parkeerplaats net voorbij Informatieschuur Erve De Pas en verwissel, zoals gewoonlijk, mijn gympen voor mijn wandelschoenen. Ik hang mijn camera om, pak mijn rugzak en sluit de auto af. Op weg naar de schuur en het eerste oranje pijltje.
Vanaf de informatieschuur wandel ik over een breed pad richting de heide. Ondanks dat het al september is, staat de heide er ook hier nog heel erg paars bij. De zon schijnt flink en het eerste stuk loop ik dan ook gelukkig onder de bomen. Het is heerlijk om na een werkdag even buiten te zijn en mijn hoofd leeg te maken. En dan helemaal op zo’n schitterende en nieuwe plek.
Brede bomenpaden aan de start van de Sprengenroute
De eerste hei op de Sprengenberg
Vanaf het brede pad steek ik rechtsaf, dwars over een smal stuk van de heide naar de overzijde van het veld. Daar wandel ik over een fietspad met rechts een bos en links het heideveld. Langzaam gaat het pad omhoog en maak ik kennis met de Sprengenberg.
Na een stuk over de dat fietspad, waarbij ik regelmatig wordt ingehaald door ‘senior Nederland’ op elektrische fietsen, gaat de route rechtsaf. Tussen de bomen door over een smaller pad, weg van de heide.
De ontmoeting
En daar kwam ik de twee dames tegen. Ans en Yvonne, samen aan de wandel over de Sprengenberg. We raakten aan de praat door een opmerking over het warme zonnetje en voor ik het wist ging het gesprek over dromen en deze durven najagen. Over mijn droom om mijn loondienst op te kunnen zeggen en mijn liefde voor wandelen en schrijven.
Eén van de dames, Ans of Yvonne, haakte aan op dat dromen. Zij had nog heel wat dromen en jaagde deze nog steeds na. We zeiden elkaar na een tijdje gedag en wandelde, nadat ik mijn visitekaartje had gedeeld, door. Die avond ontving ik nog een email van hen. Ze waren onder de indruk van het gesprek met mij en wilde graag nog een keer verder praten. Mocht ik in de buurt zijn van Eindhoven, dan was ik meer dan welkom voor een bakkie koffie.
Een bijzonder bos
Landgoedroute De Sprengenberg gaat verder door een bijzonder bos. Het Van den Landenbos is één van de weinige bossen die er al was ten tijde van de bouw van de villa. Het bos moet al vóór 1850 zijn aangeplant. Ik wandel tussen dennen, beuken, douglassparren en fijnsparren door. Ik probeer het verschil tussen de verschillende naaldbomen te spotten, maar kom niet verder dan het trucje dat ik geleerd heb van mijn vader
Eén naald – solo – spar
Twee naalden aan elkaar – Duo – den
Meerdere naalden – legio – lariks
Op dit soort momenten denk ik altijd even aan mijn vader en is het net of hij mee wandelt.
Huis de Sprengenberg
Wanneer de route het bos uitkomt, kijk ik recht tegen het mooie witte huis op de heuvel aan. Het huis met de toren: Huis De Sprengenberg, ook wel de Palthetoren genoemd.
Deze villa is in 1903 gebouwd in opdracht van de toenmalige eigenaar Van Wulfften Palthe. Het torentje dat boven de bomen uitsteekt, was een sterrenobservatorium. Destijds was er overigens nog maar weinig bos in de wijde omgeving; het was merendeels heide. Vandaar ook dat de windvaan een korhaan is. Het gebouw is nog steeds in gebruik, het is eigendom van de Stichting Huis Bergh. bron: Natuurmonumenten
De route slaat rechtsaf en ik ben weer op dat fietspad waar ik eerder ook overheen liep, maar dan hogerop de Sprengenberg. Terwijl ik weer regelmatig wordt ingehaald door gemotoriseerde fietsen, luister ik naar de sagen over het ontstaan van de kleur van heide. Ok ik moet toegeven, de sagen vallen een beetje tegen en hebben weinig met de omgeving te maken, maar deze is dan wel grappig.
Er was eens een ridder, die ten strijde trok. Hij werd op zijn paard gezet en vertrok, nadat hij eerst bij een grote steen afscheid van zijn vrouw had genomen. Daar beloofde zij hem eeuwige trouw en zei: Ik zal jou nooit ontrouw zijn, zowaar deze steen hier altijd zal blijven liggen. Haar man vertrok met zijn mensen en zij bleef alleen achter. Spoedig daarna hoorde zij dat haar man gevangen was en het duurde niet lang of zij stond met een nieuwe vrijer bij diezelfde steen. Plotseling rolde de steen om, boven op de ontrouwe vrouw. Haar bloed kleurde de tot nu toe witte heide rood. En af en toe vind je nog wel eens een witte heidestruik. bron: Natuurmonumenten
Wilde paarden op de Heuvelrug?
Bij de kruising aangekomen gaat de route linksaf, maar mijn aandacht wordt getrokken aan de rechterkant. Staan daar paarden? Ja, daar staan twee grote bruine paarden. Tussen mij en hen zit een houten balk, dus ze kunnen niet naar mij toekomen. Ik wandel dus langzaam hun kant op om wat foto’s te schieten. Eén van de twee is erg nieuwsgierig, zoals paarden heel vaak zijn, en komt tot aan de balk om gedag te zeggen door middel van een hard gehinnik.
Ondanks dat ik de twee paarden toch echt zie staan, ben ik super verbaasd. Ik ben toch al vaker hier geweest, maar ben nog nooit paarden tegengekomen. Ik besluit bij thuiskomst om een berichtje te sturen aan Natuurmonumenten en dit is de reactie die ik heel snel kreeg:
Goedemiddag Mascha.
Wat een leuke vraag.
Deze Groninger paarden staan voor het grazen op de Sprengenberg, maar ze hebben nog een taak.
Het drijven van de schots hooglanders als ze de kraal in mogen om verzorging te krijgen.
Zoals je misschien wel weet zijn de schotse hooglanders best schrikkerig. Door dat de paarden erbij lopen kennen de koeien, de paarden en willen ze makkerlijker mee naar de kraal.
Hopelijk heb ik je zo voldoende geïnformeerd.
Grens van heide en landhuis
Zoals net al gezegd ging de route dus linksaf. Ik laat de paarden met rust en wandel verder. De route voor de komende minuten is als een sprookje. Stel je voor: paarse heide, de geur van dennenbomen in de zomer, zand onder je voeten en vlinders die van plant naar plant dartelen. Dat alles met de zon die af en toe tussen de bomen door piept op je huid.
Zo zag de route eruit voor het kwartier dat volgde. Langzaam loop ik verder omhoog, richting de zijkant van het huis. Ik kom er natuurlijk absoluut niet in de buurt, want het is hermetisch afgesloten, maar het idee dat er achter die struiken voor mij zo’n mooi huis staat is een leuk idee.
Op de top
Volgens mij heb ik de top van de Sprengenberg bereikt. Vanaf een bankje heb ik mooi uitzicht over de heide, maar mijn aandacht gaat meer uit naar die buizerd die op die paal zit een aantal meter voor mij. Langzaam pak ik mijn camera die over mijn schouder hangt, maar, zoals ik eigenlijk al wist, vliegt de buizerd weg zodra ik ook maar een kleine beweging maak. Helaas! Deze vogel staat nog steeds op mijn bucketlist om te fotograferen van dichtbij.
Vanaf de top draait de route met een scherpe bocht naar rechts nog een klein stukje langs de rand van de heide. Rechts de hei en links rododendrons. Van onder de struiken komt er allerlei geluid. En ineens ook van rechts. Ik hoor iets ritselen en wanneer ik op het geluid af ga, steekt er een klein koppie van onder een heideplant. Een kleine zandhagedis.
Het heksenhuisje
Het laatste deel over de Sprengenberg wordt nog interessant. Allereerst wandel ik vanaf de heide het bos in. Over een brede laan loop ik onder beuken door. Ik kom uit bij nummer 9 van de Natuur Sagenroute, het verzonken kerkje of heksenhuisje.
Rechts naast mij staat een klein huisje aan de rand van een droogstaande vijver. Het is een klein vervallen huisje waar volgens de sagen een mooi verhaal over te vertellen valt.
De legendes
De eerste bewoners van de Palthetoren gebruikten aan het begin van de 20ste eeuw dit huisje als badhuisje: hier werd de badkleding aangetrokken om daarna via een trapje in de vijver uit te komen. Omdat de ondergrond hier veel leem bevat en er nog geen sprake was van verdroging, bleef het water staan.
Er was ook een legende aan de vijver verbonden. Doordat de vorm enigszins op de plattegrond van een kerk leek, vertelden boeren in de buurt dat hier een kerk verzonken was. Deze plek werd toen door hen “de verzonken kerk” genoemd. Het badhuisje werd vanaf ongeveer 1955 einddoel voor een schoolreisje van de kleuters uit Haarle. Kleuterleidsters waren zusters, die op school eerst spannende verhalen vertelden waarin het over heksen ging bij het badhuisje. Sindsdien wordt het badhuisje door mensen uit Haarle nog steeds het “heksenhuisje” genoemd. bron: Natuurmonumenten
Terwijl ik naar het huisje kijk en de droge vijver zie, kan ik mij goed voorstellen hoe dat geweest moet zijn als badhuisje. Mijn fantasie draait overuren en ik hoor lachende kinderen, nette dames die met elkaar praten en de zon die glinstert op het water. Dit soort huisjes, middenin de natuur, daar gaan je gedachten toch mee aan de haal?
Terug naar Erve De Pas
Vanaf het heksenhuisje gaat de route verder door het bos. Links, rechts en nog eens links wandel ik in een rustig tempo de Sprengenberg af. Onderweg kom ik langs nog meer rododendrons en een klein laatste heideveld. En dan ineens sta ik bij de parkeerplaats. Ik bereik de parkeerplaats vanaf de andere kant, dan waar ik gestart ben.
Het is nog steeds warm en ik ben blij dat ik nog een extra fles water in de schaduw in mijn auto heb liggen. En terwijl ik mijn wandelschoenen weer verwissel voor mijn gympen, drink ik de helft in één keer op. Van mijn t-shirt kan ik ondertussen soep koken, zo nat is die vooral op de rug waar mijn rugzak zat. Snel terug naar mijn vakantiehuisje om te douchen en te eten.
Magische Maandagmiddag route
Landgoedroute De Sprengenberg bezorgde mij een magische maandagmiddag. Vanaf de paarse heide, zon, vlinders en heksenhuisje, tot de ontmoetingen met Ans en Yvonne en de paarden. Het was een heerlijke wandeling, waarbij ik mijn hoofd leeg kon maken.
Ondanks dat de wandeling over de heuvel gaat, heb ik niet het idee gehad dat ik enorm aan het klimmen was zoals ik bijvoorbeeld op de Veluwezoom wel eens heb. Daar heb je te maken met echte kuitenbijters. Dat valt hier mee. En met een bankje op mooie plekken is het heerlijk om even te genieten van een slok water en het uitzicht.
Wat betreft de Natuur Sagenroute versus de Landgoedroute… Tja ik vond de sagen niet echt een toevoeging behalve dan de twee over de heide en het heksenhuisje. De informatie die bij Landgoedroute De Sprengenberg vermeld wordt, vind ik persoonlijk veel interessanter.
Meer Sallandse Heuvelrug
Wandelroute Twilhaarwandeling
De Sallandse Heuvelrug in Overijssel is perfect voor wandelavonturen. Het Buitencentrum in Nijverdal is het startpunt voor veel wandelroutes. Ook Wandelroute Twilhaarwandeling start vanaf het Buitencentrum. In 8,5 kilometer verken je de natuur en cultuur die dit deel...
Deel deze wandeling op Pinterest
Over mij
Hoi, ik ben Mascha en ik ben dol op wandelen… en schrijven. Dat is dan ook precies de reden dat ik mijn wandelavonturen graag met jou deel. Je vindt hier inspiratie voor natuurgebieden en wandelroutes, tips voor o.a. solowandelen en gratis downloads. Vragen? Neem gerust contact op >>
Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.
