Binnen de muren van de vestingstad Elburg lijkt de tijd te hebben stilgestaan. In deze vierkante stad staan de stadsmuren en -poorten nog overeind, liggen de straten in rechte lijnen en  verdwalen is dan ook haast onmogelijk. Ik wandelde door straten waar het voelde als de Middeleeuwen, tijdens de stadswandeling Elburg.

Hanzestad Elburg

Oude steden hebben op de één of andere manier altijd mijn interesse. De geschiedenis, de sfeer en de schitterende gebouwen maken het de perfecte plek voor een stadswandeling. Steden als Haarlem, Gorinchem en Kampen mocht ik als eens bezoeken voor een stadswandeling. Maar Elburg stond nog op mijn lijnstje. En zo trok ik op een zaterdag, samen met mijn nichtje Ymke naar Elburg, waar we bij de VVV een routebeschrijving kochten voor stadswandeling Elburg.

Hanzesteden

In de 14e eeuw werd er fanatiek handelgedreven tussen landen. Zout, granen, vis, hout, wijn, bier en dierenhuiden vonden hun weg over zee. Het enige probleem was de zeeroverij. Op zee werd het handelswaar vaak gekaapt door piraten. In een tijd waarin weinig recht was ontwikkeld, werden handelsreizen daarom een gevaarlijke onderneming. Een verbond tussen de handelssteden was de oplossing, zo is het Hanzenetwerk ontstaan.

Toen Amsterdam en Rotterdam tijdens de middeleeuwen nog kleine dorpjes waren, hadden onze Hanzesteden in het oosten van Nederland zich al ontwikkeld tot machtige handelscentra. Vierhonderd jaar lang werkten zo’n 200 Hanzesteden samen binnen een Europese Unie ‘Avant la lettre’. 

De meeste Hanzesteden lagen in Duitsland. Maar ook in Nederland sloten steden zich aan bij de Duitse Hanze. In koggeschepen van zo’n 30 meter lang werd de handel naar de strategisch gelegen Nederlandse Hanzesteden gebracht, om vanuit deze steden de handelswaar verder te verkopen, op te slaan of door te laten voeren naar het zuiden. Zo konden de Hanzesteden Zwolle, Zutphen, Kampen, Deventer, Doesburg, Harderwijk, Hattem, Hasselt en Elburg uitgroeien tot grote vestingsteden. (Bron: visithanzesteden.nl)

Elburg werd in 1367 toegelaten tot de Hanze. Elburg is nooit een grote stad geweest. Geen grote pakhuizen te vinden in deze stad dus. Wel vind je in deze schitterende stad, eeuwenoude gebouwen, schitterende voorgevels, mooie doorkijkjes en bijzondere musea.

Verschillende wandelingen Elburg mogelijk

Nadat ik de auto heb geparkeerd op de grote parkeerplaats buiten de stadsmuren, wandelen Ymke en ik richting de VVV. Het informatiecentrum zit, samen met Museum Elburg, in een schitterend historisch pand: het voormalig Agnietenklooster. Het gebouw stamt uit de 15e eeuw en is een doolhof van trappen, zalen en smalle doorgangen. Ymke en ik ontdekken meer van dit gebouw later op de dag tijdens een fantastische escape route door het Elburg museum. 

Bij de VVV vraag ik om een route van een stadswandeling en krijg de keuze uit verschillende routes. Ik kies voor de (Hanze)stadswandeling Elburg van € 2,50. Ik haal uit het boekje de route van de wandeling door Elburg, de historie van de stad en informatie over verschillende schitterende gebouwen in de stad.

Een koude wandeling in Elburg

Vanaf de VVV gaan we de trap af, en vervolgens slaan we links de hoek om. Op weg naar het hofje van het Feithenhof. Het is een koude dag, na storm Eunice, en de wind waait nog steeds flink door de straten. Hier en daar zien we omgewaaide plantenpotten en liggen er gebroken dakpannen op de grond. Maar dat alles neemt niets weg van de bijzondere stad.

We wandelen langs hofjes, steegjes, tussenhuizen en een voormalige kostschool. Tijdens het wandelen lees ik uit het boekje voor aan Ymke. Zelfs als 9-jarige vindt zij het al super leuk om te horen. Toch gaat haar aandacht vooral naar een kat met drie poten, die ons een tijdje achtervolgt vanaf de Mheenpoortbrug. Hij is so cute volgens haar.

Kleine huisjes en besloten tuinen

De stadswandeling Elburg gaat vanuit het centrum naar de stadsmuren. We wandelen langs de zogeheten muurhuisjes. Zoals de naam al zegt, zijn het huisjes in de muur. De huisjes zijn heel ondiep, misschien maar drie meter. Hele kleine huisjes dus. Niet alleen de ondiepte van de huisjes zijn opvallend, maar ook het smalle straatje voor de huisjes. Het is een autovrij straatje, dat meer aanvoelt als een steegje. 

Ondanks dat de steeg niet op de route staat, wandelen wij er toch even doorheen. In de hele straat staan bankjes en zitjes voor de deuren, plantenbakken en bloempotten. In de lente en zomer zal het hier een kleurrijk geheel zijn.

Een stukje verder in de route komen we langs een highlight waar ik naar uitkeek, maar helaas de deuren zijn gesloten. Achter de dubbele groene deuren van Zuiderwalstraat nummer 6 ligt de voormalige kloostertuin. De tuin hoort bij het Agnietenklooster, maar is op het moment dat Ymke en ik door Elburg wandelen helaas gesloten. 

Een kijkje in een muurhuisje

Vanuit de kloostertuin komen we uit bij de voorkant van het klooster. In het klooster verbleven de Zusters van St. Agnes. Het is wat mij betreft één van de opvallendste gebouwen van Elburg. Aan de buitenkant kun je al zien, dat het gebouw aan de binnenzijde heel bijzonder moet zijn.

Het Agnietenklooster

In de eerste helft van de vijftiende eeuw werd aan de Jufferenstraat een vrouwenklooster gebouwd. Dit Godshuis werd gewijd aan de Heilige Agnes, patroonheilige van de in clausuur levende zusters. De zusters leefden naar de derde regel van Franciscus van Assisi. Het kloostercomplex vond een voorlopige voltooiing in 1475 na de bouw van een dubbelkapel. De kapel van het Agnietenklooster bestaat uit twee verdiepingen. De gewone burger kon in de benedenkapel de diensten bijwonen. De Susteren (nonnen) woonden de dienst bij op de bovenkapel, zodat zij geen contact  met de gewone burger konden maken.

Het aantal nonnen groeide vanaf de vijftiende eeuw gestaag en ook vrouwen van gegoede komaf gingen in het Agnietenklooster wonen. Ze bleven zo goed als onzichtbaar voor de buitenwereld en verrichtten in stilte hun arbeid door te bidden, te lezen en te luisteren naar de mis. Ook hielden ze zich bezig met handwerk.

Vanaf het jaar 1580 was dit allemaal verleden tijd. In Elburg was de invloed van de Reformatie zo sterk dat het klooster in handen kwam van het stadsbestuur. De laatste dertien nonnen werden uit het klooster gezet. (bron: bezoek-elburg.nl)

We steken de weg over en wandelen de steeg aan de overzijde in. Ook daar vinden we kleine muurhuisjes. Eén ervan is in bezit van het Elburg Museum en daar mogen we ongegeneerd naar binnen turen. Op haar tenen staart Ymke het huisje in. “Dat is echt super klein. Nog kleiner dan oma haar huis.” Mijn moeder woont in een arbeiderswoning uit de 19e eeuw en dat is lekker knus, zoals wij het altijd omschrijven. Dit huisje doet Ymke denken aan het huis van mijn moeder, maar dan nog wat kleiner. Het naar binnen turen, zorgt ervoor dat we de ondiepte van de huisjes met eigen ogen kunnen zien. Te bedenken dat hier hele gezinnen woonden ooit. 

Jan Hendrik van Kinsbergen

Via de Jufferenstraat komen we uit voor het voormalig woonhuis van Jan hendruk van Kinsbergen. Deze man zullen Ymke en ik ‘s middags ook nog tegenkomen in het museum. Deze meneer was een zeeheld en filantroop en heeft in Elburg veel betekent voor het onderwijs. Aan de muur van het huis hangt een bronzen plaquette met het hoofd van Van Kinsbergen erop. 

Via straatjes en steegjes komen we uiteindelijk uit bij de Grote of St. Nicolaaskerk. De kerk ligt op één van de hoeken van de stad, tegen de stadsmuur aan. Nadat we meer hebben gelezen over de bouw en leeftijd van de kerk, stappen we het kerkplein op. Voor ons staan houten steigers tegen de stadsmuur aan. Het zijn gevechtssteigers. Vanaf deze steigers kon men de vijand bestoken. We klimmen de steigers op (het is toegestaan) en hebben een schitterend uitzicht over de weilanden buiten de muren en de muren van de Joodse begraafplaats. 

Lunchen in Elburg

De wandeling in Elburg maakt hongerig. We besluiten op zoek te gaan naar een plek om te eten. We komen uit Bij Ellen, een leuk tentje in de Vischpoortstraat. We genieten van tosti’s en taartjes, koffie en appelsap. We kletsen over school, de wandelroute en bespreken wat we vanavond zullen eten. Na de lunch hebben we nog een half uurtje nodig voor de wandeling en gaan daarna door naar het museum. Nog heel even de koude wind in dus. 

Vanaf Bij Ellen wandelen we naar de Vischpoort. Het is één van de toegangspoorten van Elburg. Een schitterend bouwwerk waar Ymke en ik een aantal keer onderdoor lopen, het echo-spelletje onder spelen en turen naar de kleine huisjes die aan de poort gebouwd zijn. Maar de Vischpoort is niet altijd een poort geweest. 

De Vischpoort

In 1396 was Elburg een versterkte stad van 250 bij 415 meter. Het geheel was omgeven door een relatief hoge, maar dunne muur. In deze muur bevonden zich rondelen en verdedigingstorens: de Visscherstoren – Schuttoren – Kruittoren – Ronde toren en het Hoge Soerel. De stad had vier toegangspoorten, namelijk de Goorpoort, de Mheenpoort, het Oostpoortje en het Heilige Geestpoortje. De muren waren wel hoog maar niet bijzonder dik. Al snel waren de muren niet meer bestand tegen dit “moderne” wapentuig. Men besloot rondom de aarden wallen op te werpen (1e helft 16e eeuw).  In deze wallen werden bunkers gebouwd, de zogenaamde Kazematten, waarin men vuurgeschut plaatste. Een gracht voltooide het geheel. De Vischerstoren was niet meer nodig als verdedigingstoren en hij werd omgebouwd tot een poort. 

Onder de poort door, de stadswal op. De krullen waaien in ons haar op die stadswal. Hier krijgen we een goed zicht over de opbouw van de verdediging. De slotgracht, de stadswal en -muur, de plekken waar de kanonnen stonden en het buskruit bewaard werd. Om het hoekje nemen we de trap naar beneden en wandelen Elburg weer in. 

Laatste deel Stadswandeling Elburg

Tijdens het laatste deel van de stadswandeling komen we langs De Groene Kruithof, een historische kruidentuin. Ook deze tuin is helaas gesloten, maar door het hek krijgen we een goed beeld van de tuin. Opgedeeld in borders staan er vele soorten kruiden. Nu een beetje kleurloos, zoals een tuin er in de winter vaak uitziet. 

Vanaf de tuin komen we terecht in de Smedestraat, waar op nummer 22 de 400 jaar oude museumsmederij is gevestigd. De smederij gaat net open wanneer wij door het raam staan te turen. We worden uitgenodigd om binnen te komen kijken. Overal waar we kijken hangen en liggen gereedschappen, het smidsvuur laait hoog op en de geur van staal hangt in de lucht. Een geur die ik maar wat goed ken. Mijn vader was metaalbewerker en werkte ooit, lang geleden, met een smidsvuur. Ik vertel Ymke over het beroep van opa en wat hij allemaal maakte van oa oude hoefijzers. Bij het woord ‘hoefijzer’ wandelt de smid naar een bak onder een werkbank en vist daar een oud hoefijzer uit. Hij haalt de scherpe stukken eraf en poetst hem op. Voor Ymke, voor aan de muur thuis. Als aandenken aan opa. Trots loopt Ymke de smederij uit. 

Via het nauwste steegje van Elburg gaat de wandeling terug naar de VVV. Met rode konen en een koude toet, wandelen we de trap weer op en stappen naar binnen voor een bezoek aan het Museum Elburg. Hier spenderen we nog ruim twee uur aan het voltooien van opdrachten en het redden van de collectie van het museum. De Escape route in het museum is een absolute aanrader!

Meer stadswandelingen

Deel deze wandeling op Pinterest

Over mij

Hoi, ik ben Mascha en ik ben dol op wandelen… en schrijven. Dat is dan ook precies de reden dat ik mijn wandelavonturen graag met jou deel. Je vindt hier inspiratie voor natuurgebieden en wandelroutes, tips voor o.a. solowandelen en gratis downloads. Vragen? Neem gerust contact op >>

Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.