De Koloniën van Weldadigheid, ik hoorde er voor het eerst over tijdens het televisieprogramma Verborgen Verleden en later in de podcast De koloniën. Hoe meer ik hoorde en las over deze koloniën, hoe meer ik er kennis mee wilde maken van dichtbij. Dus ging ik op zoek naar een wandelroute en kwam uit bij de route Weldadig Willemsoord.
Praktische informatie
De wandeling: Wandelen in Weldadig Willemsoord
Afstand: 5 of 8 kilometer
Soort wandeling: rondwandeling
Startpunt: Eethuys De Steen, Willemsoord
Parkeren: Steenwijkerweg 155, Willemsoord
Markering: Plattegrond (pdf)
Maar goed laat ik eerst even teruggaan naar die Koloniën van Weldadigheid. Als ik ze noem, weet jij dan waar ik het over heb? Nou voor de zekerheid eerst een klein uitstapje naar tweehonderd jaar geleden.
Het is 1818. Generaal Johannes van den Bosch heeft een idee: de vele armen in Nederland een betere toekomst bieden. Hij wil arme gezinnen vanuit de steden naar Drenthe halen, hen een huisje geven, een stukje land en materialen om het land te bewerken. Hij doet dit met de Maatschappij van Weldadigheid.
Frederiksoord was de eerste plaats waar de generaal met carte blanche van Koning Willem de kolonisten, zoals hij de arme gezinnen noemt, nieuwe kansen bood. Al snel volgen Wilhelminaoord (Kolonie II) en Willemsoord (Kolonie III). Het begin van een groots maatschappelijk experiment dat nog steeds zichtbaar is in het landschap en herkenbaar is aan de karakteristieke monumenten.
Ik start in Frederiksoord
Voordat ik aan de wandelroute in Willemsoord begin, rij ik eerst naar Drenthe voor een bezoek aan het museum in Frederiksoord. In het museum krijg ik in een klein uur een compleet beeld van wie Generaal Johannes van den Bosch is en wat zijn gedachtengoed was.
Ik werd voorgesteld aan vijf verschillende gezinnen, die als eerste kolonisten naar Frederiksoord vertrokken vanuit verschillende steden. Door hun verhalen krijg ik een goed beeld van hoe het leven in de koloniën was. Het gedachtengoed klinkt namelijk heel goed, maar er zaten behoorlijk wat haken en ogen aan voor de kolonisten.
Huisje en de school
Nadat ik het museum heb doorlopen en een kop koffie heb gedronken, wandel ik nog een stukje door Frederiksoord. Het is een leuk en sfeervol dorp met om de tien meter ongeveer een informatiebord over de kolonie. Verwijzingen naar huizen die er nu staan en hun functie tweehonderd jaar geleden.
Zo wandel ik langs een huisje en de school. Beiden kan ik vanbinnen bekijken (dat is inbegrepen bij de ticketprijs van het museum). Het huis vooral is superleuk en interessant. Het is klein en donker, maar echt alles wat men in die tijd nodig had, zit erin. Het is een knus huisje met een buitentoilet en waterput in de tuin. Het is een gek idee dat hier toen mensen hebben gewoond die vanuit pure armoede in de stad kwamen.
Op naar Willemsoord
Na mijn bezoek aan Frederiksoord heb ik helemaal zin in Willemsoord. Ik hoop dat Willemsoord net zo knus aanvoelt als Frederiksoord. Op de website heb ik een pdf van de folder gevonden van de wandelroute en in het museum haal in een fysieke versie en ik rij vanuit Drenthe terug naar Overijssel. Willemsoord ligt net over de grens in Overijssel en vanaf het moment dat ik het dorp inrij voelt het al heel anders dan Frederiksoord.
Ik parkeer de auto naast Eethuys De Steen in het midden van het dorp en ik zoek het begin van de route op. Vanaf de folder kan ik de wegen goed vinden waarlangs de route door Willemsoord gaat. In eerste instantie wandel ik langs verschillende gebouwen rondom het kruispunt waaraan het eethuys ligt. Later steek ik de treinrails over en ontdek ik het gebied buiten de dorpskern.
Beleef Kolonie III
Welkom in Weldadig Willemsoord. Hier kwamen in 1820 de eerste kolonisten aan. Willemsoord was een vrije Kolonie met een eigen structuur die je nog zichtbaar terugvindt in een deel van het landschap; een kruispunt als centrum, rechte lanen, open landbouwgronden, lintbebouwing en grote Koloniehoeves. Kolonie III was voor Johannes van den Bosch het ideale koloniemodel met faciliteiten op een centraal punt
De school, woning van de adjunct-directeur en koloniehuisjes
Rondom dat ene kruispunt vind ik heel veel gebouwen. Allemaal zijn ze in gebruik als woningen en bijna allemaal weggestopt achter volgroeide voortuinen en schuttingen. Voor de gebouwen staan borden vol informatie over wat de functie van het gebouw was in de tijd van de koloniën en wie er toen woonde. Maar een goede blik op de huizen krijg ik niet.
Ik kom langs de kerk en patorie, de woning van de onderdirecteur van de fabriek en de fabriekshal zelf. In die fabriekshal werd tweehonderd jaar geleden door de vrouwen wol gesponnen. Dat was de taak van de vrouwelijke kolonisten. Vanaf deze fabriekshal wandel ik langs het bord met informatie over het station (dat er nu niet meer staat) en steek de spoorrails over.
Dreigende wolken boven Willemsoord
Via een redelijk drukke weg stap ik Willemsoord uit om het buitengebied te ontdekken. Er is geen wandelpad of fietspad en dus stap ik aan de juiste kant van de weg (dus tegen het verkeer in) samen met de auto’s over de weg. Ik kom terecht in een gebied met weide uitzichten, hier en daar een boerderij, bedrijfsterreinen en weilanden.
Boven dit alles trekken donkere, en ik bedoel echt hele donkere, wolken over het landschap. Er waait een frisse wind en ik heb mijn jas hoog dichtgeritst. Volgens de folder moet ik bij de eerste kruising rechtsaf. Vlak voor de kruising zou ik een Molen tegen moeten komen. Ik kan hem echter niet vinden en sla dus maar rechtsaf.
Oude begraafplaats
Aan de rechterkant van de weg kom ik na een tijdje de begraafplaats tegen. Op deze begraafplaats staan super oude grafstenen. Van die stenen die er heel erg sjiek uitzien. Wie weet of er ook kolonisten ergens begraven liggen op deze begraafplaats. Verderop ga ik nog een begraafplaats tegenkomen, de Joodse begraafplaats.
De daaropvolgende kilometers kom ik volgens de folder langs een vissteiger en winkeltjes op De Pol. De Pol blijkt een klein gehucht te zijn met wat huizen en vooral veel bedrijven. Het maakt op mij een beetje een, en ik hoop dat ik geen mensen beledig nu, beetje een vervallen indruk. Er hangt geen vrolijke sfeer vind ik persoonlijk. Ik stap er dan ook maar snel doorheen.
De Joodse begraafplaats
Bij de Joodse begraafplaats, die links van de weg ligt staat een bordje met wat meer informatie. Daar ben ik blij mee want in de folder staat helemaal geen informatie over de gebouwen die ik tegenkom. Op het bordje staat een uitleg over de begraafplaats. De begraafplaats is nu nog enige herinnering aan de aanwezigheid van 55 Joodse gezinnen in Willemsoord. Op de begraafplaats staat nog maar één grafsteen met hierop het jaartal 1937 en de Hebreeuwse tekst De kleine en de grote is daar; en de knecht vrij van zijn heer.
Vanaf de Joodse begraafplaats wandel ik nog een stukje rechtdoor om bij de volgende kruising linksaf te slaan. Ik heb besloten om de wandelroute in te korten. De reden hiervoor: ik heb tot nu toe nog geen echt lekker gevoel bij deze route en de donkere wolken worden steeds donkerder. En dus steek ik de route rechtdoor over de stippellijn van de folder. Ik ga de 5 kilometer lopen heb ik besloten.
Hoeve Utrecht
Ik wandel langs een aantal maisvelden en weilanden met paarden. Nog steeds loop ik over de autoweg en moet dan ook een aantal keer aan de kant voor wat bredere auto’s. Op de hoek die volgt gaat de route linksaf en sta ik bijna gelijk tegenover Hoeve Utrecht. Een grote, nog steeds actieve, boerderij, waarbij alleen de naam op de gevel nog doet denken aan de naam uit de folder.
Bij de boerderij staat een informatiebord met achtergrondinformatie over de boerderij. De functie van de hoeve was de stalling van vee van omliggende ‘kolonieboertjes’ en graan. Leerlingen van de verderop gelegen landbouwschool kregen hier de kans om stage te lopen en ervaring op te doen. Terwijl ik dit lees en naar de hoeve kijk doet niets meer denken aan die tijden. Het is gewoon een boerderij nu.
Via de landbouwschool terug naar de spoorrails
Ik sla rechtsaf en volg de route. Kom langs de plek waar de landbouwschool heeft gestaan en ook hier is alles wat er nog aan herinnert het bordje dat in de berm staat. In een rondje kom ik terug bij de kruising waar de Molen zou moeten staan. Nog steeds zie ik die molen niet en ook geen bordje met informatie.
Ik ga weer over de spoorrails en wandel door de straat waar ik net ook doorheen liep terug naar het Eethuys. Op het terras neem ik een drankje en een tosti en overdenk de route. Ik merk dat ik teleurgesteld ben. Ik had zoveel meer verwacht.
Teleurstellend Willemsoord
Het bezoeken van het museum was een perfecte start voordat ik naar de Willemsoord reed voor de wandeling. Ik kreeg zo een heel goed beeld van hoe het leven geweest moet zijn tweehonderd jaar geleden. Hoe Weldadig was Willemsoord?
Willemsoord zelf stelt mij eerlijk gezegd een beetje teleur. Ik mis de beleving, het gevoel en het beeld van tweehonderd jaar geleden. De huizen in het dorp zijn lastig te zien door de voortuinen. Afgezien van het lezen van de informatieborden krijg ik dus niet echt een idee bij hoe het er uit moet hebben gezien ooit.
Voor het buitengebied geldt dat er veel gebouwen niet meer te zien zijn. En van de plekken die nog wel iets tastbaars hebben lijkt weinig meer op toen. En dat snap ik ergens wel, maar er staan bijvoorbeeld ook geen duidelijke foto’s bij de informatieborden of achtergrondinfo in de folder.
Ik ging hierheen met het idee meer van de geschiedenis te zien en voelen. En vooral na het bezoek aan Frederiksoord, waar de historie nog zo goed te voelen is. Mocht je de koloniën willen ontdekken dan raad ik aan om naar Frederiksoord te gaan en naar Veenhuizen. In de laatste staat het gevangenismuseum en die geeft een goed beeld van de gesloten kolonie die toen ook bestond. Willemsoord zelf is voor mij niet zo Weldadig gebleken als vooraf verwacht.
Tips voor Overijssel
Wandelroute Ligtenberg over Landgoed De Noetselenberg
Nationaal Park Sallandse Heuvelrug in Overijssel is een heerlijke plek om te wandelen. Vele hoeken en gaten heb ik in de afgelopen jaren leren kennen. Voor deze wandelroute ging ik naar een hoek die ik nog niet kende, Ligtenberg. Tussen Holten en Nijverdal ligt daar...
Mijn wandelavonturen van 2022
Eind december, de laatste dagen van het jaar 2022. Het zit erop. Het was een jaar boordevol wandelingen, ontmoetingen met de leukste wandelaars en avonturen in onbekende gebieden. Op deze laatste dag van het jaar kijk ik terug op dit fantastische jaar aan de hand van...
5 sensationele wandelingen bij Haaksbergen
In Overijssel, 15 minuten voor de Duitse grens ligt Haaksbergen. Een schitterende groene oase, die je kunt ontdekken via kilometers aan wandelpaden. Zandweggetjes langs weilanden, smalle paden door de bossen, verkenningen van het coulisselandschap. In dit artikel vind...
Deel deze wandeling op Pinterest
Over mij
Hoi, ik ben Mascha en ik ben dol op wandelen… en schrijven. Dat is dan ook precies de reden dat ik mijn wandelavonturen graag met jou deel. Je vindt hier inspiratie voor natuurgebieden en wandelroutes, tips voor o.a. solowandelen en gratis downloads. Vragen? Neem gerust contact op >>
Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.
